Phê duyệt dự án do... hiểu khác văn bản của Thủ tướng
Tổng mức đầu tư ban đầu của Dự án Metro Bến Thành - Suối Tiên được UBND TP.HCM phê duyệt vào tháng 4/2007 là hơn 17.000 tỷ đồng.
Nhưng đến tháng 9/2011, UBND TP.HCM đã điều chỉnh vốn đầu tư dự án này lên hơn 47.300 tỷ đồng. Trong đó, vốn vay ODA là trên 41.800 tỷ đồng (chiếm 88,4% tổng mức đầu tư). Còn lại hơn 5.400 tỷ là vốn đối ứng từ ngân sách thành phố.
Đáng chú ý, trong báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH-ĐT cho hay, UBND TP.HCM có sự hiểu khác về công văn của Thủ tướng nên đã phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh. Trong khi đó, đây là dự án phải báo cáo Quốc hội xem xét mới được điều chỉnh tổng mức đầu tư.
Báo cáo Thủ tướng Chính phủ, UBND TP.HCM cho rằng: Dự án đang bị thiếu vốn đầu tư, các nhà thầu đang giãn tiến độ thi công. Dự án đang có nhiều nguy cơ đình trệ, không đảm bảo mục tiêu hoàn thành vào cuối năm 2020 theo cam kết với nhà tài trợ.
Theo kế hoạch trung hạn 2016-2020, nhu cầu vốn ODA cho dự án đường sắt đô thị này là hơn 20.000 tỷ và đã giao 7.500 tỷ đồng, còn thiếu hơn 13.400 tỷ đồng.
Để giải quyết khó khăn trong việc bố trí vốn ODA từ Ngân sách trung ương, năm 2017, UBND TP.HCM đã tạm ứng từ Ngân sách của Thành phố để chi trả cho các nhà thầu 1.100 tỷ đồng.
Hậu quả có thể thấy trước là xảy ra tranh chấp các hợp đồng quốc tế đã ký với các nhà thầu; tăng các chi phí đối với ngân sách (phạt do chậm thanh toán, chi phí kiện tụng,... ); giảm hiệu quả kinh tế xã hội do chậm đưa vào sử dụng.
“Các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại khả năng đảm bảo cân đối dòng tiền và hiệu quả đầu tư khi rủi ro chậm thanh toán có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, gây ảnh hưởng không tốt đến hình ảnh Việt Nam”, UBND TP.HCM lo ngại.
UBND TP.HCM đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ KH-ĐT chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính sớm tham mưu việc ứng trước kế hoạch vốn trung hạn 2016-2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Bốn bộ nhận trách nhiệm
Bộ KH-ĐT điểm mặt trách nhiệm của 4 “địa chỉ” trong việc khiến dự án metro Bến Thành - Suối Tiên gặp khó khăn là Bộ GTVT, Bộ Tài chính, UBND TP.HCM và ngay cả Bộ KH-ĐT.
Bộ KH-ĐT tự nhận trách nhiệm trong việc giám sát đầu tư nhưng chưa kịp thời phát hiện vấn đề để phối hợp với UBND TP.HCM và Bộ GTVT báo cáo Chính phủ để Quốc hội sớm có ý kiến về việc điều chỉnh dự án, làm căn cứ pháp lý cho việc triển khai dự án cũng như công tác giao kế hoạch vốn đầu tư công.
Bộ này kiến nghị Thủ tướng giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với UBND TP.HCM cập nhật, rà soát thẩm tra việc điều chỉnh tổng mức đầu tư báo cáo Chính phủ xem xét và trình Quốc hội.
Bộ KH-ĐT đề nghị Thủ tướng ủy quyền cho Bộ GTVT thay mặt Chính phủ báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 vào tháng 5/2018 về việc điều chỉnh dự án để Quốc hội phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh, làm căn cứ tiếp tục triển khai dự án cũng như phân bổ vốn nước ngoài nguồn ngân sách trung ương.
Tuy nhiên, trước ý kiến này của Bộ KH-ĐT, Bộ GTVT lại có quan điểm khác. Trong văn bản gửi Thủ tướng, Bộ GTVT cho rằng: Bộ KH-ĐT phải là cơ quan đại diện cho Chính phủ giải trình và làm rõ trước Quốc hội, bởi đây là cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư, chủ trì tham mưu Thủ tướng Chính phủ việc triển khai các thủ tục đầu tư; đầu mối huy động về ODA; chủ trì công tác giám sát, đánh giá đầu tư và giao kế hoạch vốn để triển khai thực hiện dự án,...