“Sài Gòn là một thành phố nhiệt đới xinh đẹp, thành phố duyên dáng nhất vùng Viễn Đông…, đường phố rợp bóng cây xanh, tất cả như ngập trong một đại dương xanh. Nhìn từ trên cao xuống, từ chòi quan sát trên nóc một con tàu hoặc từ các tháp của nhà thờ, Sài Gòn hiện ra như một công viên rộng lớn…”
Thật ra, hầu hết đường Sài Gòn, kể cả các con đường cổ xưa nhất, chỉ chính thức có tên từ khi người Pháp chiếm đóng, cai trị.
Trước đó, chúng chỉ là đường cái quan và những con lộ, lối mòn không tên. Trong khi thủy lộ, tức đường sông, được người dân xứ này ưa chuộng nên hầu hết đều có tên rõ ràng trong thư tịch cổ.
Viên gạch nền tảng
Năm 1862, ba năm sau khi Pháp chiếm Sài Gòn, trung tá công binh Goffyn đã phác thảo một quy hoạch đô thị Sài Gòn tương lai, mà vào thời điểm ấy vẫn còn nhỏ bé, ngổn ngang sau pháo hạm thực dân.
Quy hoạch này nếu được thực hiện, Sài Gòn sẽ là một đô thị rộng với dân số khoảng nửa triệu người.
Tuy nhiên, tầm nhìn xa của Goffyn bị xếp lại trong lãng quên. Chính quyền thuộc địa cho rằng nó quá lớn và khó khả thi.
Thành phố Sài Gòn (Ville de Saigon) trong sự phát triển của người Pháp năm 1865 chỉ rộng khoảng 2km2 và đến cuối thập niên 1870 cũng mới phát triển được gần 4,5km2.
Nếu không kể dấu mốc lịch sử bị đánh chiếm, có lẽ một trong những bước ngoặt quan trọng để Sài Gòn phát triển theo xu hướng văn minh đô thị chính là sắc lệnh ban hành quy chế thành phố của chính quyền quân sự Pháp ngày 15-6-1865 – “viên gạch nền tảng” đầu tiên để Sài Gòn sau này được mệnh danh Hòn ngọc Viễn Đông.